na skróty:

podstawowe informacje nadanie nazwy polowanie linki

gród Kopernika w kosmosie:

W marcu 2008 roku Komisja Nazewnictwa Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU) podjęła decyzję o przyznaniu nazwy "Toruń" planetoidzie o numerze katalogowym 12999 (1981 QJ₂).


...tak, to ta kreska przesuwająca się przez środek obrazka. podstawowe informacje:     (12999) Toruń - to oficjalna nazwa (z numerem w nawiasach!) planetoidy o wcześniejszej tymczasowej nazwie 1981 QJ₂. Jest ona planetoidą pasa głównego, czyli krążącą pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza. Obiega Słońce po lekko eliptycznej orbicie w czasie 3 lat 156 dni i 23 godzin. Jest kamieniem wielkości kilku kilometrów, który widziany z odległości 1 jednostki astronomicznej (odległość Ziemia-Słońce) miałby jasność 14^m, czyli byłby ponad 60.000 razy słabszy niż Gwiazda Polarna.

    Planetoida odkryta została przez amerykańskiego astronoma prof. Edwarda Bowella (na zdjęciu) w Obserwatorium Lowella (Anders Mesa Station) 30 sierpnia 1981 roku. Niemniej, archiwalne dane wskazują, że była obserwowana już w roku 1957. Edward (lub Ted) Bowell jest odkrywcą lub współodkrywcą 572 planetoid i 2 komet.


nadanie nazwy:     Prawo do nadania nazwy asteroidzie przysługuje wyłącznie odkrywcy. Teda Bowella przekonał do tego prof. Tadeusz Michałowski, astronom z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Chocaż przed tą decyzją nigdy w Toruniu nie był, prof. Bowell jest wielkim fanem miasta i jego urody, więc nie trzeba go było długo przekonywać. W oficjalnej propozycji nadania nazwy "Toruń", złożonej w Komisji Nazewnictwa IAU, Ted Bowell podał następujące argumenty:
- miejsce urodzin Mikołaja Kopernika;
- wpisanie gotyckiej starówki Torunia w 1997 roku na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO;
- usytuowanie w mieście uniwersytetu noszącego imię Kopernika, zawiadującego największym w Polsce obserwatorium astronomicznym.

    Do tej pory tylko kilka polskich miast miało swój ''kamień w kosmosie'' (Gdańsk ma dwa!). Również niewielu Polaków może pochwalić się tym zaszczytem. Są wśród nich znani poeci, artyści i naukowcy, w tym astronomowie: prof. Andrzej Woszczyk, zmarły niedawno prof. Bohdan Paczyński oraz sam profesor Michałowski, jak również Kopernik i Heweliusz. Ciekawostką jest, że przepisy IAU zabraniają nazywania planetoid nazwiskami polityków.
do góry


''polowanie'':     Uwiecznić "(12999) Toruń" na zdjęciach nie jest łatwo - planetoida jest stosunkowo słaba i w momencie nadania jej nazwy nie była widoczna z północnej półkuli Ziemii. Akcja ''polowania'' - koordynowana przez dr hab. Macieja Mikołajewskiego z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika - okazała się być sztandarowym przykładem współpracy pomiędzy różnymi ośrodkami, nie tylko w Polsce. Pierwszą próbę złapania ''Torunia", tuż przed oficjalna decyzją IAU, podjęłą dr Gabriela Michalska z Instytutu Astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego. W lutym 2008 skierowała w niebo 1-m teleskop Elizabeth (na zdjęciu), znajdujący się w Południowoafrykańskim Obserwatorium Astronomicznym (SAAO), niedaleko miejscowości Sutherland. Niestety, wtedy planetoida wschodziła bardzo późno i obserwacje jej okazały się niemożliwe.

    Drugie podejście wykonał w marcu Petri Vaisanen z SAAO, tym razem przy użyciu największego na świecie, 11-m teleskopu SALT. Jednak naprzeciw astronomowi stanęła niesprzyjająca pogoda i ''Wielkie Oko Afryki'' nie zobaczyło asteroidy.

    Lecz, zgodnie z zasadą ''do trzech razy sztuka'', kolejna próba okazała się skuteczna. 22 maja 2008 wspomniany już teleskop Elizabeth skierował w stronę ''Torunia'' mgr Krzysztof Hełminiak (na zdjęciu) z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN w ... Toruniu. Wyniki można zobaczyć poniżej:


...oraz na filmiku na górze strony (kliknij tutaj aby zobaczyć animację w pełnych rozmiarach).

    Sekwencja zdjęć pokazuje 12999 ''Toruń'' przesuwający się w ciągu godziny na tle gwiazd z gwiazdozbioru Węża. Planetoida porusza się na tyle szybko, że po 10 minutach ekspozycji (jedno zdjęcie) nie jest już ''kropką'', jak ''nieruchome'' gwiazdy. W momencie obserwacji znajdowała się ok 200 mln km od Ziemii.
do góry


linki: - 12999 ''Toruń'' w Bazie danych małych ciał Układu Słonecznego JPL
- diagram orbity (applet java)
- 12999 ''Toruń'' na Wikipedii
- strona domowa Teda Bowella oraz lista odkrytych przez niego planetoid
- ''polskie'' planetoidy
- rozmowa z prof. Tadeuszem Michałowskim
- oficjalna strona miasta Toruń
- doniesienia: astronomia.pl, tvp.pl, wiadomosci.polska.pl
- strony IAU z planetoidami
- alfabetyczna lista nazwanych i numerowanych planetoid na "T"
- listy wszystkich numerownych planetoid z okolicznościami odkrycia
- 8 planetoid odkrytych przez Milana Antala w październiku 1986 i listopadzie 1988 w ... Piwnicach!!!
- sesji w Dworze Artusa nt. 12999 Toruń
- planetoida 14382 Woszczyk

do góry