-------------------------------------- | | | Biuletyn PTA nr 9 | | | -------------------------------------- Biuletyn informacyjny Zarzadu Glownego Polskiego Towarzystwa Astro- nomicznego (Adres kontaktowy: M. Ostrowski, pta@oa.uj.edu.pl , a w bardzo pilnych sprawach: mio@oa.uj.edu.pl ) ======================================================================= Spis tresci: I. Uwaga o Miedzynarodowej Olimpiadzie Fizycznej II. Awanse i wyroznienia III. Seminarium "FIZYKA MATERII MIEDZYGWIAZDOWEJ" (z uwaga redaktora Biuletynu powyzej glownej informacji) IV. Osrodki astronomiczne w Polsce a. Astronomia w Opolu V. Nowinki naukowe ======================================================================= I. Uwaga o Miedzynarodowej Olimpiadzie Fizycznej Chcialbym uzupelnic informacje o Miedzynarodowej Olimpiadzie Fizycznej, ktora ukazala sie w ciekawostkach w ostatnim biuletynie PTA. Poniewaz zamieszczona notka nie pochodzi ze zrodel polskich nie ma tam nic o naszej ekipie. Moje wiadomosci na ten temat tez nie sa pelne, ale chcialbym dodac, ze znany mi osobiscie mlody czlowiek Lukasz Matylla (obecnie klasa IV w VIII LO w Poznaniu) zdobyl srebrny medal na tej olimpiadzie. Nie jest wiec to gorzej niz rezultaty ekipy amerykanskiej, jak moglismy przeczytac w notatce. A moze gdzies mozna sie dowiedziec pelnej informacji o wynikach polskiej ekipy? From: Tadeusz Michalowski ======================================================================= II. Awanse i wyroznienia W "Forum Akademickim" nr 6 oraz 7-8 znalazlem nastepujace informacje: W dniu 28 V Prezydent RP wreczyl akty nadania tytulu profesora m.in. Joannie Marii Mikolajewskiej z Centrum Astronomicznego PAN oraz Aleksandrowi Wolszczanowi (UMK Torun), natomiast w niu 2 lipca Jackowi Krelowskiemu (UMK Torun) Jak podaje ponadto "Forum Akademickie" (nr 7-8) Prof. A. Wolszczan otrzymal prestizowy tytul Evan Pugh Professor - najwyzsze wyroznienie Uni Uniwersytetu Stanowego w Pensylwanii. Ponadto 25 VI prof. Wolszczan zostal odznaczony Krzyzem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski From: Jerzy Kreiner ======================================================================= !! Biuletyn donosi o serii seminariow tylko raz w semestrze, osoby zainteresowane aktualnymi informacjami proszone sa o bezposredni kontakt z organizatorami (Edytor Biuletynu). --------------------------------------------------------------- III. Seminarium "FIZYKA MATERII MIEDZYGWIAZDOWEJ" Kolejne seminarium poswiecone zagadnieniom fizyki materii miedzygwiazdowej planujemy na dzien 6 listopada 1998 w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Mikolaja Kopernika w Piwnicach kolo Torunia. Na posiedzeniu wygloszone zostana referaty: dra Roberta Kolosa pt.: "Nowa klasa czasteczek miedzygwiazdowych? Doswiadczenia, obliczenia i perspektywy obserwacji." oraz dra Jana Fulary przedstawiajacy wyniki ostatnich eksperymentow z uzyskiwaniem widm molekul w fazie gazowej. Tytul zostanie sprecyzowany nieco pozniej. Funkcje LKO pelni Jacek Krelowski (jacek@astri.uni.torun.pl). Na ten adres nalezy nadsylac zgloszenia uczestnictwa oraz dezyderaty: czy zamowic obiad, oraz odnosnie menu - ryba vs. nalesniki. Prosimy tez o podanie dokladnego terminu przyjazdu i wyjazdu, a takze srodka komunikacji. Uczestnikom z "daleka" oferujemy mozliwosc przenocowania w Piwnicach. Torun 16 pazdziernika 1998 From: Jacek Krelowski ======================================================================= IV. Astronomia w Opolu KATEDRA ASTROFIZYKI i FIZYKI TEORETYCZNEJ w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Opolskiego ul. Oleska 48, 45-052 Opole Kierownik prof. dr hab. Boleslaw Grabowski (e-mail: bgrab@uni.opole.pl) W roku akademickim 1998/99 w sklad Katedry wchodzi 8 osob, w dwoch wspolpracujacych grupach badawczych (na prawach zakladow): astrofizyki 4 osoby (1 prof. 2 dr, 1 mgr) i fizyki teoretycznej - 4 osoby (1 prof., 2 dr, 1 mgr). Grupa fizyki teoretycznej specjalizuje sie w mechanice kwantowej (glownie w zastosowaniach teorii grup do badania ukladow kwantowych) i fizyce statystycznej (glownie w procesach stochastycznych). Grupa astrofizyki prowadzi badania podstawowe (w tym takze o charakterze fizyki teoretycznej), w obszarach mechaniki kwantowej atomow, spektroskopii atomowej i spektroskopii plazmy, z wykorzystywaniem wynikow tych dyscyplin do modelowania i interpretacji widm (glownie optycznych) obiektow astrofizycznych. Glowne programy badawcze grupy astrofizycznej: a) Podstawowe (teoretyczne i numeryczne) badania procesow elementarnych w gazach i plazmach (m.in. niejednorodnosci wypadkowych mikropol w plazmach) i ich wplywow na obserwowane widmo plazmy (badania glownie Dra Jacka Halenki). b) Graniczne uscislanie (dla celow poznawczych i dla podstaw diagnostyki plazmy) opisu ksztaltu i szerokosci linii widmowych, formowanych w swietle plazm i gazow. (Badania prowadzi pelny sklad grupy astrofizycznej: Dr Wieslaw Olchawa, Dr Jacek Halenka, Mgr Andrzej Czainski, Prof. Boleslaw Grabowski.) c) Badanie efektow jonizacyjnych w plazmach (w tym w atmosferach gwiazdowych), glownie poprzez liczenie urealnionych fizycznie rozkladow energii wewnetrznej w atomach i jonach plazmy i wykorzystywanie tych wynikow do modelowania widma (zwlaszcza ciaglego) gwiazd o osobliwych cechach (m.in. gwiazd metalicznych i skrajnie goracych bialych karlow. (Badania prowadza Dr J. Halenka i Prof. B. Grabowski.) Glowne wyniki roku 1997: ad b) Opracowano uogolniony formalizm teoretyczny (algebraiczny) i wspomagajacy go szybki kod numerycznej symulacji do liczenia ksztaltow linii widmowych wodoru w warunkach 10^{11}< N_e (cm^{-3}) < 10^{15} i osiagnieto bardzo dobra zgodnosc z obserwacjami i eksperymentem. Wynik ten (rozprawa doktorska Dra Wieslawa Olchawy) wypelnia istniejaca dotad w tym zakresie N_e luke w teorii. Wczesniejsze opisy w tym zakresie "posrednich" gestosci N_e, gdzie zadne z tradycyjnych przyblizen nie jest dobre, zawodzily o czynnik kilka.) Ad c) Obliczono rozklady widma ciaglego w UV skrajnie goracych bialych karlow z zastosowaniem wlasnych (urealnionych fizycznie) rachunkow funkcji rozkladu energii wewnetrznej. Otrzymano bardzo znaczny wzrost (do czynnika 5) UV-nieprzezroczystosci materii w atmosferach i takiz wzrost obserwowanej depresji widma za granicami serii jonow (glownie Fe) o wysokich stopniach jonizacji, w znacznie lepszej zgodzie z obserwacjami (German-US ROSAT, US Extreme Ultraviolet Explorer) niz wczesniejsze opisy. (Badania prowadza: Prof. J. Madej - UW, Dr J. Halenka, Prof. B. Grabowski.) Uniwersytet Opolski buduje obserwatorium astronomiczne. Obserwatorium to bedzie polozone na szczycie najwyzszego, obecnie wznoszonego budynku w Opolu. Bedzie mialo charakter dydaktyczno-naukowy. Przewidujemy zakup teleskopu systemu Newtona o srednicy minimum 40 cm do obserwacji dydaktycznych. Do obserwacji naukowych przewidujemy zakup teleskopu sterowanego przez komputer o srednicy rzedu 30 cm (prawdopodobnie firmy Meade lub Celestron) i kamery CCD. Zakup wiekszego teleskopu jest inwestycja raczej chybiona ze wzgledu na poswiate i lokalizacje obserwatorium. Niemniej taki zautomatyzowany teleskop moglby sluzyc do np. szukania supernowych, obserwacji jasnych gwiazd zmiennych i zautomatyzowanych przegladow nieba. W chwili obecnej Katedra posiada m.in. teleskop Meniscas 180/1800 i kamere CCD PC-Lynxx 192x165 pikseli. From: acz@uni.opole.pl (Andrzej Czainski) ======================================================================= V. Nowinki naukowe ELECTRON-POSITRON JETS FROM A QUASAR. Accelerators in Geneva and Stanford produce electron and positron beams, and so do quasars. Physicists at Brandeis University have apprently settled the issue of whether the jets seen spewing from some quasars consist of "normal" (electron-proton) plasmas or "pair" (electron- positron) plasmas. By detecting a circular polarization in light forming the radio image of quasar 3C279, the Brandeis observers deduce that positively-charged particles must be positrons. This knowledge will help those trying to model the stupedous production of energy at the cores of quasars and active galaxies. (Wardle et al., Nature, 1 October 1998). NULLED STARLIGHT. Under the right circumstances light from two separated telescopes can be combined to create a signal whose spatial resolution is better than that for either of the single telescopes. This interferometry technique can also be used in reverse: the light paths for the two beams can be adjusted to create not a maximum but a minimum. Thus the star's light can be nulled out. Astronomers have demonstrated this principle by canceling the image of the star Betelgeuse, leaving behind the faint glow of a surrounding dust nebula. The researchers expect that with adaptive optics, a ground- based nulling system could be used to image Jupiter-sized planets around nearby stars beyond the sun by subtracting the distracting stellar glare. (Hinz et al., Nature, 17 September 1998.) A BLAST OF GAMMA LIGHT, representing the largest batch of energy to arrive at Earth from a star beyond our solar system, struck the upper reaches of our atmosphere on 27 August 1998. The 5-minute pulse of high-energy radiation momentarily disrupted some terrestrial radio traffic and sent detectors on several spacecraft off scale. The source of the blast is believed to be a neutron star previously known for its intermittent gamma and x-ray emissions. The potency of the August event, however, would seem to characterize the star as a very rare type of object that has come to be known as a magnetar, so named because the star's magnetic field is expected to be in the vicinity of 10^15 gauss, 100 times larger than ordinary neutron stars, and essentially the largest known magnetic field in the universe. The gammas probably arise when magnetic forces crack open the star's crust. Ionized particles above the star ride the magnetic fields, spewing radiation as they go, creating a much more potent version of the solar flares seen on our sun. (Science News, 12 September 1998.) =======================================================================